Güngör Berk Yazdı ; “HALKEVLERİ”

Bazen aklıma, ortasından akan Kirmasti Çayı’nın iki yakaya ayırdığı kasabada geçen çocukluğumdan bir hayal düşer. Evde bizimle konuşurken babam mı söylemiştir, yoksa başkasından mı duymuşumdur, bilmiyorum. Sonrasında, kasabanın ana caddesinde bulunan kapısı kilitli bir binanın önünde tek başınayımdır. Kendimi, büyük bir pencerenin camına yüzümü dayamış, vişne rengindeki perdelerin aralığından içeriye bakarken görürüm. İçerde, geniş odanın karşı duvarında kitapla dolu raflar, ortada uzun bir okuma masası durur. Masanın üstünde en son gelen gazeteler ve birkaç dergi sessiz bir bekleyiş içindedir. Uzun süre bakışlarım masadaki katlanmış ve artık okunmayacak olmanın yalnızlığına gömülmüş gazete destesinde kalır. Bir yakından ayrılmanın, sevdiğini kaybetmenin, giden ve biten güzel bir şeylerin kederini duyarım. Burası, kasabanın o güne kadar hiç gitmediğimama kapanmasına çocukça üzüldüğüm Halkevi kitaplığıdır. Halkevleri, 10 Şubat 1932 de, Atatürk’ün açtığı eğitim ve kültür kurumlarıydı. Amacı Türk ulusunun kültür ve düşünce birliğini, ulusal kültürü oluşturmaktı. Türk ulusunu çağdaşlaşma ülküsünde birleştirmek ve tüm yurttaşlarca devrimlerin benimsenmesini gerçekleştirmekti. Yurdun her yerine yayılmış Halkevleri, Cumhuriyetin çağdaş yurttaşlarını yetiştiren ve bilinçlendiren aydınlanma ocaklarıydı.  Ankara Halkevleri Başkanlığını yapmış Ferit Celal Güven’in deyişiyle: “Halkevleri Atatürk’ün çok güvendiği ve çok bel bağladığı bir devrim kurumu olarak kurulmuştu. Halkevleri, Atatürk devriminin paratoneriydi ve yabancı ideolojilere karşı bir setti.” Cumhuriyetin ilk on yılı sancılı geçmiştir. Cumhuriyet ve devrim karşıtlarının Şeyh Sait İsyanı, Menemen’de Derviş Mehmet İsyanı acımasızca bastırılmıştır. Siyaset sahnesine çıkarılan liberal Serbest Cumhuriyet Fırkası’yla tırmanan gericilik ise partinin kapatılmasıyla önlenmiştir. Sonuçta devrimin partisi olan Cumhuriyet Halk Fırkası, Üçüncü Büyük Kurultayında aldığı kararla Halkevleri’ni yaşama geçirmiştir.  Çıkarılan yönetmeliğe uygun olarak il, ilçe, köylerde açılan Halkevleri’nde dokuz şube bulunmaktadır: Dil-Tarih- Edebiyat, Güzel Sanatlar, Temsil, Spor, Sosyal Yardım, Halk Dershaneleri-Kurslar, Kütüphane ve Neşriyat, Köycülük, Müze ve Sergi Şubeleri… Halkevleri bulundukları yerlerin kültür merkezleri ve Atatürkçü Düşüncenin okulları olmuştur. 1939 yılında sayısı 373’e varan Halkevleri, 1940 yılında mahalle ve köylerde Halkodaları şeklinde gelişmiş, 1942 yılında altı şubesiyle birlikte Londra’da bile açılmıştır. 1950 yılına gelindiğinde Halkevleri’nin sayısı 478’e ve Halkodaları’nın sayısı 4322’ye ulaşmıştır.  Halkevleri’nin sonunu 1946 yılında başlayan çok partili siyasal yaşam getirmiştir. 1950 yılında devletin başına oturan siyasal iktidar çıkardığı yasayla Halkevleri’nin kapısına kilidi vurmuş, gelecekteki kaderi belirsiz binaları ve malları “hazine”ye devredilmiştir. Ömrü sekiz yıla sığmış Halkevleri uzaktaki köylere kadar ulaşan konferansları, tiyatroları, sergileri, dikiş ve nakış kursları, okuma ve yazma kursları, halk oyunları, halk kürsüleri, kitaplıkları, dergileri, baloları, sporcuları, hatta bandolarıyla toplumsal yaşamımızda etkili olmuştur. O yıllarda kuruluşu her yıl bayramla kutlanan Halkevleri’ni şimdi hatırlayan kaldı mı?  Siyasal iktidarlar o günden bu güne, demokratik düzende “seçmenden oy alma”nın yolunu hep Cumhuriyet değerlerini, devrimin kurumlarını aşındırmakta bulmuşlardır. Bu gün günlük yaşamın rüzgarına kapılmış, kutsal değerlerin gölgesine sığınmış, Atatürk’ü ve Türk Devrimi’ni unutmuş, yarınlara boş vermiş, nasıl ve kimlerle yönetildiğini bilmeyen, yaşadığı vatanın bile farkında olmayan, işsizlik ve yoksulluğa alıştırılmış, yeniden “bir lokma bir hırka”ya koşullandırılmış, ne köylü ne kentli, eğitimli ve eğitimsiz yığınlar büyümeye devam etmektedir. Halkevleri kapatılmasaydı böyle mi olurdu?

GÜNGÖR BERK

Atatürkçü Düşünce Derneği

BİLİM DANIŞMA KURULUÜYESİ, 17.02.2015

Kaynak:

http://blog.milliyet.com.tr/Halkevleri/Blog/?BlogNo=490875&ref=fblike